ISSN 0976-8645

वर्णविन्यास हेतु ’आकृति वर्ण’ यहाँ से प्राप्त करें। PDF

अर्थोऽयं ब्रह्मसूत्राणाम्

श्री दयानन्द पाणिग्राही

अध्यापकः, वेदान्तविभागे

श्रीसदाशिवपरिसरः पुरी

Hejye´ïeefJeJelexçeqmceved ÒeHeáes meJex<eeb ÒeeCeerveeb ke=Àles HejceMeevl³eefOeiecee³e cees#eÒeeHle³es meeOeveb YeJeefle JesoevleoMe&veced~ ³eleesefn Jesoeveeb meejb efvece&efLeleb leÊJece$e efJeÐeles~ ÒeJele&keÀm³eem³e Dee®ee³e&: JesoJ³eeme:~ les<eeb ke=Àefle½e ye´ïemet$eced~ ye´ïeCeë met$eefceefle J³eglHeefÊeceeefÞel³e ye´ïemet$eefceefle K³eeleb ueeskesÀ ~ JesoJ³eemem³eev³eveeceesçefHe YeJeefle Jeeoje³eCe Fefle ~ Dele SJe Jeeoje³eCemet$eb Jee J³eememet$eefceefle veecveeçefHe Òeefme×es Jele&lesç³eb ûevLeë ~ Slem³e j®evee³eeceskeÀe DeeK³eeef³ekeÀe Þet³eles mkeÀvoHegjeCes ~

ÜeHej³egies, ³eoe Jesoeveeb meceeHleÒee³eeJemLee mecyeYetJe leoe Dev³es oeMe&efvekeÀeë ®eeJee&ieeo³eë JesoJeekeÌ³eeveeb J³eeK³eeveb mJegye×îee SJe ÒekeÀì³eeceemegë ~ Devesve peveeveeb HeejceeefLe&keÀceeie&leë yengMeë efJe®³egeflepee&lee ~ Slee¢MeceveLe¥ ¢ädJee osJee YeieJeleë MejCeb peicegë leLee ®e Dem³eeë mecem³ee³eeë mebcHetCe&efvejemevee³e ÒeeLe&veeb ®e¬egÀë ~ HeÀueleë mJe³ecesJe Hejbye´ïe Oejeleuesçefmceved peefveceueYele ke=À<CeÜwHee³eveJesoJ³eemeªHesCe ~(Jesoevlemet$e YeefkeÌleªHeefme×eefvle - ÞeermeejmJeleieew[er³eÒeefleÿeve Jebieuee)

lesve ke=À<CeÜwHee³eveJesoJ³eemesve ogäeveeb celeeveeb efvejekeÀjCee³e efkeÀáe JesoeefJejesOeer-megÿgceleb ÒeefleHeeovee³e ®elegjO³ee³eelcekebÀ ye´ïemet$eb J³ejef®e ~ lem³e ®e ûevLem³eev³eveeceeefve ®e ye´ïemet$eced, MeejerjkeÀmet$eced, J³eememet$eced, Jeeoje³eCemet$eced, GÊejceerceebmee met$eefceefle ~ YeieJeles ®ewlev³ee³e ``Jesoevlemet$eced'' Fefle veece yeng jes®eles mce ~ GkeÌleb ®e lesve -

``ÒeYet keÀns, Jesoevle met$e F&éej Je®eve

J³eeme ªHew kewÀue leene Þeer veeje³eCe ~

Ye´ce Òeceeo efJeÒeefueHmee keÀjCeeHeeìJe

F&éejsj JeekeÌ³es veeefn oes<e SF& ueJe ~''

(®ew. ®e. Deeefo 9/108-109)

YeieJeÃerlee³eeb ®e -

``Jesoevleke=ÀÜsoefJeosJe ®eenced'' (ieer - 15/15) Fefle ~

JesoevleMeyom³eeLe&ë YeJeefle Jesom³eevleë - ®ejceefme×evleë ~ ÞeerÞeerueÒeYegHeeowë Slem³e J³eeK³eeveeJemejs GkeÌleced - ``JesoevleMeyom³e J³eeK³ee³eeb nscesvêkeÀes<ekeÀejm³e Slevceleb YeJeefle ³eled - ye´eïeCewmmen GHeefve<eo SJe Jesoevle DeLeJee JesoeJeefMeä DeLeJee JesoMes<eYeeieë DeLee&led JesomecetneveecevlecesJe Jesoevle Fefle ~ JesoMeeðem³e ®ejceesÎsM³e ³e$e ÒeefleHeeefoleë leosJe Jesoevlesefle Òeefme×ë ~

ÒemLeeve$e³es<eg Jesoevlemet$eb v³ee³eÒemLeeveb, ³egefkeÌleÒemLeeveb, oeMe&efvekeÀÒemLeeveefceefleveecvee efJeK³eeleced ~ GHeefve<eoeo³eë ÞegefleÒemLeeves<eg leLee ieerlee-Yeejle-HegjeCeeefoefve mce=efleÒemLeeveevleYeg&keÌleeefve ~

GHeefve<e®íyom³eeLe&ë YeJeefle -

``ye´ïeCee GHe meceerHes efve<eeroefle Deve³ee Fl³egHeefve<eod ~ DeLee&led ³em³e ûevLem³e Meeðem³e Jee meene³³esve meeOekeÀë cegkeÌle³es YeieJeleë meeceerH³eb ueYeles le®íeðecegHeefve<e''efoefle ~

GHeefve<e®íyom³e J³eeK³ee YeieJeleeMe¹jsCe keÀþesHeefve<eoë mecyevOeYee<³es SJeb J³eOeeef³e ³eLee -``meosOee&leesefJe&MejCeiel³eJemeeoveeLe&m³eesHeefveHetJe&m³e efkeÌJeHed Òel³e³eevlem³e ªHecegHeefve<eod Fefle ~ GHeefve<e®íyosve ®e J³eeef®eK³eeefmeleûevLeÒeefleHeeÐeJesÐeJemlegefJe<e³ee efJeÐees®³eles ~'' SJeb efJeMejCeeled DeefJeÐeeosë mebmeejyeerpem³e efnbmeveeod efJeveeMeveeod, Hejb ye´ïe iece³eleerefle ye´ïeieef³ele=lJesve ³eesieeled, ieYe&pevcepejeÐegHeêJeJe=vom³e ueeskeÀevlejs Heewveë Hegv³esve ÒeJe=Êem³eeJemeeoef³ele=lJesve MewefLeu³eeHeeovesve OeelJeLe&³eesieeod efJeÐee GHeefve<eefol³eg®³eles ~ efkeÀáe `Dee³eg Jez Ie=leced'' Fl³eeefoJeled DeefJeÐeeefomebmeejnslegefJeMejCeeosë meefoOeelJeLe&m³e ûevLecee$esçmecYeJeeefÜÐee³eeb ®e mecYeJeeled ûevLeesçefHe G®³eles GHeefve<eefoefle ~ (keÀþ. G. Yee. Yet.)

DeLee&led GHeefve<eod Meyoë `GHeë' GHemeie&HetJe&kebÀ `efve' HetJe&kebÀ `<eoue=' Oeelegleë efkeÌJeHed Òel³e³es meefle efve<HeÐeles ~

DeefHe ®e `GHeefmLelelJeeled ye´ïeefJeÐeeb efve½e³esve leefVeÿle³ee ³es ¢äevegÞeefJekeÀë efJe<e³eefJele=<Ceë les<eeb mebmeejyeerpem³e meod efJeMejCekeÀ$eea efMeefLeueef³e$eer DeJemeeoef³e$eer efJeveeMeef³e$eer ye´ïeieceef³e$eerefle'' (®ew.®e.ce=. Deeefoueeruee.ìerkeÀe.Deveg)

Jesomecegoe³eesçefHe Hejye´ïeCeë efveëéeemeªHeefceefle Þe=efleefve&mmejefle ~³eLee -

``Dem³e cenlees Yetlem³e efveëéeefmelecesleod $eÝiJeso.......'' Fl³eeefo ~(Ss.G)

Devesve YeieJelee ke=À<CeÜwHee³eveJesoJ³eemesve Jesoeveeb leLee JesomeejesHeefve<eoeb leelHe³e&ceskeÀerke=Àl³e efve³ee&meªHeb ye´ïemet$eb ÒekeÀì³eeceeme ~ met$em³eeLe&ë YeJeefle -

DeuHee#ejcemeefvoiOeb meejJeefÜéelees cegKeced ~

DemleesYeceveJeÐeáe met$eb met$eefJeoes efJeogë ~~ Fefle ~

ÞeerOejmJeeceervee ye´ïemet$em³e J³eeK³ee SJeb ke=Àlee -``ye´ïe met$e³eles met$e³eles met$e³eles SefYeefjefle ye´ïemet$eeefCe ~'' (Dev³es<eeceefHe $eÝ<eerCeeb celeev³eefHe meefVeJe×eefve meefvle JesoJ³eememet$es ~ ³es<eeb veeceeefve ³eLee - DeeMcejL³eë, Deew[gueesefceë, keÀe<Ce&efpeefveë keÀeMeke=Àlmveë pewefceefveë Jeeojerl³eeefo ~)

ye´ïemet$eb efn veece Jeeoje³eCeeHejm³e veeceOes³em³e YeieJeleë Þeerke=À<CeÜwHee³evem³e JesoJ³eemem³e Þegl³eLe&mecevJe³eeeflcekeÀe efJeÞeglee ke=Àefleë JesoevleoMe&vem³e ®e MeeðeÒemLeeveeK³ecev³eleceb ÒemLeeveced ~

ye´ïemet$eHeow½ewJe nslegceefÓefJe&efveef½elewë (ÞeerceÓe. 1-1-1 MegkeÀmegOee J³eeK³ee)Fefle YeieJeÜ®evewë ~

`³eodJee' DeLeelees ye´ïeefpe%eemee Fl³eeoerefve ye´ïe met$eeefCe ie=¿evles ~ leev³esJe ye´ïe HeÐeles efve½eer³eles SefYeefjefle Heoeefve ~ lewë nslegceefÓë `F&#elesvee&Meyoced', `Deevevoce³eesçY³eemeeled' Fl³eeefoefYe³eg&efkeÌleceefÓefJeefveef½eleeLezë......''(ÞeerceÓ.1-3-4)Fefle ÞeerOejmJeeefve&Je®evewjefHe, ye´ïemet$eeCeeb Òee®eervelJeb ÒeeceeefCekeÀlJeb ®e meglejeb mebefmeef×b ÒeefleHeÐeles ~ lesve DevegHeeefmeleMeeðeHejcHejeCeece -Jee&®eeb kesÀ<eeáeve meceer#eeogog&©ìeveeb `veeefleÒee®eerve³eb J³eemeefYeVem³e keÀm³e®eve Jeeoje³eCem³e Dee®ee³e&m³e ke=Àefleë'' Fefle ÒepeuHeveceefHe Hejenleb HeM³eeceë ~

De$eeefmceved ye´ïemet$es mecevJe³e-DeefJejesOe-meeOeve-HeÀueme_%ekeÀeë ®elJeejesçO³ee³eeë, Òel³eskeÀeO³ee³eb Heeo®elegä³elJesve <ees[MeHeeoemle$e He=LekedÀ He=LekedÀmebK³e³ee mecegHeefveye×eefve meekeÀu³esve , HeáeHeáeeMeogÊejHeáeMeleefceleeefve met$eeefCe ®e efJeuemeefvle ~ efJe<e³eÒeefleHeeove¢äîee ÒeefleHeeob vewkeÀev³eefOekeÀjCeev³eefHe keÀefuHeleeefve -

``efJe<e³ees efJeMe³e½ewJe HetJe&He#emleLeesÊejced ~

Òe³eespeveáe HeáewlelÒeeáeesçefOekeÀjCeb efJeogë ~~''

Fl³egkeÌleefoMee leeefve ®eenl³e SkeÀveJel³egÊejMelemebK³ekeÀeefve Fl³em³e yeefnj²e Heefjef®eefleë ~ Devlej²cem³e le$e YeJee-YeejleerleerLe&cegefveë oMe&³eefle Jew³eeefmekeÌ³ev³ee³eceeuee³eeb ³eLee -

Meeðeb ye´ïeefJe®eejeK³eceO³ee³ee½e®elegefJe&Oeeë ~

mecevJe³eeefJejesOeew Üew meeOeveáe HeÀueb leLee ~~

mecevJe³es mHe<ìefue²cemHeälJesçH³egHeem³eieced ~

%es³eieb Heocee$eáe ef®evl³eb Heeos<Jeveg¬eÀceeled ~~

efÜleer³es mce=efle lekeÀe&Y³eeceefJejesOees çv³eogälee ~

YetleYeeskeÌle=Þeglesefue&² ÞeglesjH³eefJe©×lee ~~

le=leer³es efJejeflemleÊJeb HeoeLe&HeefjMeesOeveced ~

iegCeesHemebËefle%ee&veyeefnj²eefomeeOeveced ~~

®elegLex peerJelees cegefkeÌle©l¬eÀevlesie&efle©Êeje ~

ye´ïeÒeeefHleye´ïeueeskeÀeefJeefle HeeoeLe&me*dûenë ~~

Fl³esles<eeceefYeÒee³eë -

ye´ïe efJe®eejeK³eb - ye´ïemet$eveeceOes³ecesle®íeðeceemles, ³e$e mecevJe³eeefJejesOemeeOeveHeÀueK³eeveeb ®elegCee&ceO³ee³eevee- ceJeefmLeefleë, `Òel³eO³ee³eb ®elegä³eefceefle' J³eJemLee³ee meekeÀu³esve <ees[Meer Heeoeveeáeesuuemeefle ~ le$e ÒeLeceeO³ee³es meJex<eeb JesoevleÞetleerveeb ye´ïeC³esJe mecevJe³eë Fefle , efÜleer³es meebK³eeoerveeb efJejesOelekeÀe&Ceeb efvejekeÀjCesve Jesoevlecelem³e DeefJejesOe Fefle meceLe&veefceefle, le=leer³es ye´ïeefJeÐee keÀLeb meeOeef³elegb MekeÌ³eles lem³eeë meeOeveb efkeÀefceefle, ®elegLex meeOeveevevlejb ye´ïeefJeÐee³eeë efkebÀ HeÀueb YeefJe<³eefle Fefle ye´ïeefJeÐee³eeë HeÀueefceefle leÊeoO³ee³eme²efleªHesCe lem³e lem³eeO³ee³em³e DevJeLe&-veece oÊeced ~ SJeb YeieJelee Jeeoje³eCesve JesoevleMeeðem³e `Òel³eiye´ïewkeÌ³eefJe<e³eë'' Fefle Òel³eHeeefo ~

le$eeefHe ÒeLeceeO³ee³em³e ÒeLeceHeeos - ye´ïeefJe<e³ekeÀeCeeb mHeäye´ïeefue²keÀJeekeÌ³eeveeb ÞegefleJeekeÌ³eeveeb efJe®eejë oefMe&leë ~ efÜleer³es le=leer³es ®e DemHeäye´ïeefue²cegHeem³eefJe<e³eeCeeb leLee lee¢Me%es³eefJe<e³eeCeeb mecevJe³eë ÒeoefMe&leë ~ FneefHe efÜleer³eHeeos GHeem³elJem³e le=leer³es ®e %es³eye´ïeCeë ÒeefleHeeoveefcel³eve³eesefce&Leë ÒeYesoë ~ ®elegLex Heeosç$e, ÒeOeeveefJe<e³elJesve meefvo¿eceeveeveece-J³ekeÌleepeeefoHeoeveeb efJeceMe&ë efJeefnlemle$e YeJelee met$ekeÀejsCe ~

SJecesJe efÜleer³esçefJejesOeeO³ee³es JesoevleeveeceefÜleer³es ye´ïeefCe mecevJe³eë mecegHeHeVesçefHe le$e mecYeeefJele meebK³e³eesiekeÀeCeeoeefomce=efleefYeë meebK³eeefoÒe³egkeÌlekewÀ½e JesoevlemecevJe³es efJejesOeHeefjnejHetJe&keÀced DeefJejesOeë ÒeoefMe&leë ÒeLeces Heeos ~ efÜleer³es Heeos mJeHe#emLeeHeveb HejHe#eefvejekeÀjCeb Hegjëmejb leke&ÀHe×l³ee meebK³eeefoceleeveeb ogälJeb ÒeoMe&veb ke=Àleced ~ le=leer³es Heeos HeáeceneYetlepeerJeeefome=efäë lelmecyevOeerveeb Þegleerveeb efJejesOeë HeefjËleë ~ ®elegLex Heeos ®e efue²MejerjÞegleerveeb efJejesOeHeefjnej½e meeefOeleë ~

le=leer³eeO³ee³es meeOeveefve©HeCeeoerveeb ®e®ee& ke=Àlee ~ le$e ÒeLeceHeeos peerJem³e HejueeskeÀiecevesve men Jewjei³eb efve©efHeleced ~ efÜleer³eHeeos leÊJebHeoeLe&³eesë MeesOeveceefYeefnleced ~ le=leer³es Heeos efveieg&Ceye´ïeefCe veeveeMeeKeeHeefþleë Hegve©keÌleHeoeveeced GHemebnejë, Òeme²eled meiegCeefJeÐeemeg MeeKeevlejer³eiegCeesHemebnejevegHemebnejew efve©efHeleew ~ ®elegLex Heeos Hegveë efveieg&Ceye´ïeefJeÐee³eeë yeefnj²meeOeveeefve DeeÞece ³e%eeoerefve, Devlej²meeOeveeefve MeceoceefveefoO³eeefmeleeefve ®e efveªefHeleeefve ~

®elegLee&O³ee³es meiegCeefveieg&CeefJeÐe³eesë HeÀueefveCe&³eë ke=Àleë ~ ÒeLeces Heeos ÞeJeCeeefo DeeJe=l³ee efveieg&Ceb ye´ïeesHeemevee³eeë DeeJe=Ê³ee ®e meiegCeye´ïe mee#eelke=Àl³e peerJeleë HeeHeHegC³eemHeMe&ue#eCee peerJevcegefkeÌlejefYeefnlee ~ efÜleer³es Heeos efce´³eceeCem³e Gl¬eÀeefvleÒekeÀejë efJe®eeefjleë ~ le=leer³es Heeos meiegCeye´ïeefJeoesçce=lem³e GÊejceeie&ë GkeÌleë ~ ®elegLe&Heeos leg efveieg&Ceye´ïeefJeoes efJeosnkewÀJeu³eÒeeefHleë, meiegCeye´ïeefJeoes ye´ïeueeskeÀs efmLeefle: GkeÌlee ~ Fob ye´ïemet$eb HeáeesÊejmee×&HeáeMelemet$ewªHeefveye×b meled DeefKeueJesoevleefme×evlem³e DeekeÀjûevLe FJe Deeefê³eles ~ leLee ®e De³ecesJe meceûem³e ûevLem³e ÒeefleHeeÐemeejebMeesçJeOes³eë ~

le$e YeefkeÌlemeeefnl³eb Òee³eë mecemleceefHe JesoevlemecJeefueleb efJeÐeles, ³eÐeefHe GHeem³eesHeemekeÀlJesveeHeelelemle$e Üwleb ÒeefleYeemeles iecYeerjle³ee He³ee&uees®evesçvleleë DeÜwleefme×evles SJe He³e&Jemeeveb ue#³eles ~ ÞeerceÓeieJeleefcen cetOe&v³elececed GoenjCeb Òel³egHemLeeH³eles -

ÞeerceÓeieJelekeÀejes J³eemeë Jesoevlemet$ekeÀejes Jeeoje³eCeveeceOes³ees J³eeme SkeÀ SJe efYeVees Jesl³e$e veemceeefYeefJe&JeefoleJ³eced, efYeVees JeeçefYeVees Jee m³eeled GYe³e$eeefHe SkeÀ SJe efme×evleë ÒeefleHeeefolees ue#³eles, DeefHe ®e ÞeerceÓeieJeleb `Heejcenbmeer mebefnlee' veecvee J³eHeefoM³eles ~ JesoevleoMe&veer³e efme×evleevesJe ÒeefleHeeoef³elegefceJe ÒeJe=Êee Òeleer³eles ~ ¢M³eleeb JesoevleoMe&vem³e ye´ïeue#eCeb ÒeefleHeeo³eled efÜleer³emet$eb ``pevceeÐem³e ³eleë'' (Þeer.Yee.1-1-2) Fl³eeowjsJe ÞeerceÓeieJelem³e YeJeefle ÒeejcYeë ~

``pevceeÐem³e ³eleesçvJe³eeefolejle½eeLex<JeefYe%eë mJejeìd

lesves ye´ïe Ëoe ³e DeeefokeÀJe³es ceg¿eefvle ³elmetj³eë ~

lespeesJeeefjce=oeb ³eLee efJeefvece³ees ³e$e ef$emeieexxçce=<ee

Oeecvee mJesve meoe efvejmlekegÀngkebÀ mel³eb Hejb Oeerceefn ~~''

(Þeer.Yee. 1-1-1)

Devles ®eeefHe Slem³eeÐeHeÐem³e ``mel³eb Hejb Oeerceefn'' Fefle HeeosvewJe ûevLeë meceeH³eles -

``keÀmcew ³esve efJeYeeefmeleesç³eceleguees %eeveÒeoerHeë Hegje

leêtHesCe ®e veejoe³e cegve³es ke=À<Cee³e leêtefHeCee ~

le®íg×b efJeceueb efJeMeeskeÀceYe³eb mel³eb Hejb Oeerceefn ~~''

(Þeer.Yee. 12-13-19)

Fl³esJecegHe¬eÀceesHemebnejv³ee³esve veeefmlekeÀef½elmevosnes Jesoevlece³elJesçm³e ÞeerceÓeieJeleûevLem³e vee$e veerjmele³ee Jesoevlem³e ÒeefleHeeoveced DeefHe leg Hejcemejmele³ee YeefkeÌlemecHegefìleb %eeveb mLeeves mLeeves YeieJelmlegefle<eg ÒeeH³eles, GHeosMeÒeme²s<eg ®e %eevem³e HejekeÀeÿe ÒeeH³eles ~DeLe DeLeexç³eb ye´ïemet$eeCeeefcel³em³e meeLe&keÀlJece$e ÒeLecece²ueMueeskesÀvewJe mLeeueerHegueekeÀv³ee³esve mec³eieJeOee³e&les~ Fn ÞeerceÓeieJelem³eeÐeHeÐes yengefYeäerkeÀeke=ÀefÓë mJe mJe He×l³ee ye´ïemet$eeLe&meceefvJeefleªHeoefMe&lee ~ ÞeerÞeerOejmJeeefceefYeë ³eÐeefHe mHeäcem³e efJeJe=efÊeë ke=Àlee leLeeefHe MueeskeÀmLem³e ``DeefYe%e'' Fefle Heom³e J³eeK³eeves -

``leefn& efkebÀ ÒeOeeveb peielkeÀejCelJeeod O³es³eceefYeÒesleced ? vesl³een DeefYelees ³emleb, me F&#ele ueeskeÀevveg me=pee Fefle, me FceeBuueeskeÀeveme=pele Fefle Þeglesë ~ `F&#elesvee&Meyoced'Fefle v³ee³ee®®e(ÞeerceÓ.YeeJeeLe&1/1/1)Fefle met$eesodOe=efleHegjëmejceer#eCeeefOekeÀjCece³elJece$e meV³eªH³e SJe pevceeÐeefOekeÀjCece³elJeb ®e efÜleer³emet$esCe mee#eeosJesefle keÀoeef®eled efJemlejm³e veeJeM³ekeÀlee DevJeYeeefle lewë Fefle cev³eecens, mecHetCe& JesoevleoMe&veb ®elegmmet$es<eg SJe DeLeelees ye´ïeefpe%eemee - pevceeÐem³e ³eleë , Meeðe³eesefvelJeeled ,leÊeg mecevJe³eeefol³eeefo<eg HeefjJ³eeHleced ~ Deûes ®e Dee#esHeHeefjnejcee$eced ~ De$e leg SkeÀjmem³ewJe Hejye´ïeCeë efpe%eemeeefJe<e³elJeb meceglLee³e ue#eCeÒeceeCeejsHev³eemesve nsleglJeb mecevJe³eeefol³eleë ÒeoefMe&leced ~ leosJe ÞeerceodYeeieJelem³eeefoceMueeskesÀ Hegveë efveefo&äb pevceeÐem³e ³eleë'' (ye´.met.1-1-2) Fefle Jesoevlemet$eesHev³eemees Jesoevleeveeced ~ ue#eCeceefHe mJeªHe leìmLeªHeb ue#eCeesveesHeue#³eefle ~ ``le$e mJeªHeue#eCeb mel³eefceefle ~'' (Yee.ìer. 1.1.2) nsleg½e ``³e$e ³eefmcevye´ïeefCe $e³eeCeeb cee³eeiegCeeveeb leceesjpeë meÊJeeveeb meieex Yetlesefvê³eosJeleeªHeesçce=<ee mel³eë ~ ³elmel³ele³ee efceL³eemeieexçefHe mel³eJeled Òeleer³eles leb Hejb mel³eefcel³eLe&ë ~'' (Yee.oer.1-2) ¢äevlemle$e - ``lespees-Jeeefjce=oeb ³eLee efJeefvece³e'' Fefle ~ DeLee&led ³eLee ce=efo keÀe®eeoew Jeeefjyegef×ë JeeefjefCe ®e keÀe®eeefoyegef×ë ³eLee³eLeceg¿eb YeJeefle leLewJe Hejceelcev³eefHe efceL³eelJeefcelejm³e GkeÌleced ~ Jemlegleë me=efäefj³eb ce=<ee ve Jemlegleë meefoefle %eelJee ye´ïeCeë efvel³emJeªHem³e efpe%eemee SJe GkeÌlee YeJeefle ~ efÜleer³emet$em³e leg ``pevceeÐem³e ³eleë'' Fl³em³e ue#eCeÒeceeCeeY³eeb Jemlegefmeef×efjefle v³ee³esve mee#eeosJeeJelejCeb efJeÐeles ~ DevJe³eeefol³eleë leÊeg mecevJe³eeefol³em³eeJeOeejCeceefHe kewÀef½eled cev³eles Fefle ÞeerOejer³e meejebMeë meceemecee$eb J³eHeefoäced ~

ÞeerceodJeuueYee®ee³exCe kesÀveeefHe keÀejCesve veeJeieleJeeved ~ Dev³es ®e ceOegmetovemejmJeleer-ÞeerJeerjjeIeJeÒeYe=le³eë FceceLe&efcelLeb efvejefoMeved ~ ³eLee -

``MeejerjkeÀeLe&mebûenb ®ee$e Ðeesle³eefle MeejerjkeÀefÜleer³emet$em³ewJeeoeJegHeeoeveeled ~''

Deefmceved He#es DevJe³eeefol³evesve mecevJe³eeO³ee³eÒeLeceHeoeLe& GkeÌleë, `Flejle' Fl³evesve ef$eHeeÐeLe&ë ~ ye´ïekeÀejCecesJe ye´ïewJe keÀejCeefceefle De³eesieev³e³eesieJ³eJe®ísosve keÀejCelJeb efn mecevJe³eeO³ee³es meceefLe&leced ~

Meeðe³eesv³eefOekeÀjCem³e ue#eCee#es<eHeefjnejªHelJesve ue#eCekeÀLevesvewJe leoe#esHeHeefjnej³eesjH³e$e efJeJeef#eleÊJeÒeleerlesë ~

ceg¿evleerl³eeefovee `efJeefvece³e' Fl³evlesve efÜleer³eeO³ee³eeLe&ªHeb Jemleg efveefo&M³eles ~ `metj³e' Fl³evesve efÜleer³eeO³ee³eeÐeefOekeÀjCeeLee&veeb `lespees Jeeefj ce=oeb ³elees efJeefvece³e' Fl³evesve leoeO³ee³eevl³em³e me_%eecetefÊe&keÌue=Hl³eefOekeÀjCem³e ®ee$e Òel³eefYe%eeveeled,'' Fefle Jeerj jeIeJee®ee³e&ë (Yee.He.) ÞeerjeceevegpeJesomleHe#eer³eë Heefjefve½eHekeÀe³e ~

efJepes³eOJepeleerLe&mleg Oeerceefnefle ........ , pevceeÐem³e ³ele Fefle, DevJe³eeefoefle , Flejle Fl³evesve `DeLeelees ye´ïeefpe%eemee', `pevceeÐem³e ³eleë', Meeðe³eesefvelJeeled', ``leÊeg mecevJe³eeled'' Fefle ®elegmmet$eer ®e J³eeK³eele ~ efpe%eemewJe Oeercenerl³evesvees®³eles ~ JesoefJe®eejefveCeealeiegCeesHemebnejªHelJeeled'' Fl³ee®eäs ~ (HeojlveeJeueer)

efkeÀáe FleesçefHe meceûele³ee megJ³ekeÌlejerl³ee ®eekeÀLe³eÊeL³eefceob J³ee®e#eeCees ³eleervêmle$eYeJeeved ceOegmetovemejmJeleer ceneYeeieë `YeeieJeleYeeJeeLe& ÒekeÀeefMekeÀe³eeced' ~ leÐeLee -

®elegue#eCeceerceebmeeªHelJeáeem³e metef®eleced ~ leLee efn -

HetJee&×xve `pevceeÐem³e ³eleë (1-1-2) Fefle v³ee³eë mee#eeosJe Òesefjleë, DevJe³eeefol³evesve ``leÊeg mecevJe³eeled'' (1-1-4) Fefle ~ ``ceg¿eefvle ³eled megj³e Fl³evesve ``Slesve meJex J³eeK³eelee J³eeK³eelee ~ (1-4-29) Fl³evlees v³ee³ekeÀueeHeë metef®ele Fefle `mecevJe³eeO³ee³ees' J³eeK³eeleë ~

`lespeesJeeefjce=oeefcel³eeefovee' leovev³elJeceejcYeCeMeyoeefoY³e (2-1-14) Fl³eeefov³ee³emet®eveeoefJejesOeeO³ee³eeLe&ë, Oeercenerl³evesve `menkeÀe³ee&vlejefJeefOeë He#esCe le=leer³eb leodJelees efJeO³eeefoJeled (3-4-47) Fefle v³ee³emet®eveeled meeOeveeO³ee³eeLe&ë ~

`Oeecvee mJesve meoe efvejmlekegÀngkebÀ mel³eb Hejefceefle HeÀueeO³ee³eeLe&ë,DeefJeÐeelelkeÀe³e& efveJe=l³egHeueef#eleHejceevevoªHe- efJeMes<eeled ~ SJeb meefle Heejcenbmeer meceeK³eesHeHeÐeles, Hejcenbmeeveeb JesoevleJeekeÌ³eeLe&efveefoO³eemeveªHelJeeo$el³eesHeeK³eeveeveeb leÊeelHe³e&keÀlJeeled ~

Fl³esleeJelee HeÐem³eem³e mLeeueerHegueekeÀv³ee³ecevegme=l³e ye´ïemet$ece³elJeb megJ³ekeÌleb megyeesefOeleced ~

mevoYe&ûevLemet®eer-

1- ÞeerceÓeieJeleced(J³eemeke=Àleced ,cetuecee$eced) ÒekeÀeMekeÀ:-ieerleeÒesmed,ieesjKeHegjced

2- ÞeerceÓeieJeleced,(ÞeerOejerJ³eK³ee),ÒekeÀeMekeÀ:-®eewKecJeemebmke=Àleefmejerped,JeejeCemeer

3- ÞeerceÓeieJeleced,(cetue-efnvoer-J³eeK³ee),ÒekeÀeMekeÀ:-ieerleeÒesmed,ieesjKeHegjced

4- ye´ïemet$eced,MeejerjkeÀYee<³eced-jlveÒeYeeJ³eeK³ee,®eewKecJeemebmke=Àleefmejerped,JeejeCemeer

5- ®ewlev³e®eefjleece=leced- keÀefuekeÀlee mebmkeÀjCeced-1983

6- ÞeerceÓieJeÃerlee-ÒekeÀeMekeÀ:-ieerleeÒesmed,ieesjKeHegjced

7- F&MeeefooMeesHeefve<eÓe<³eced(Me¹je®ee³e&ke=Àleced)-ÒekeÀeMekeÀ:-ieerleeÒesmed,ieesjKeHegjced

ece